Między Ludźmi

Stygmatyzacja społeczna chorych psychicznie

Przypisywanie negatywnych, zgeneralizowanych i uproszczonych właściwości jakiejś grupie ludzi wyróżnionej w procesie stygmatyzacji to posługiwanie się stereotypami.

Najbardziej powszechną konsekwencją stygmatyzacji człowieka z zaburzeniami zdrowia psychicznego jest pozbawienie go możliwości podejmowania ról rodzinnych i zawodowych, pozbawienie kontaktów towarzyskich, czyli faktyczne wykluczenie społeczne. Przypisywanie mu roli osoby małowartościowej, bezużytecznej, powoduje ograniczenie jego aktywności, a na zasadzie samospełniającego się proroctwa umniejsza kompetencje intelektualno-społeczne, wtórnie pogłębiając społeczne wyobcowanie .

 

Praktyki dyskryminacyjne, pozbawienie chorego człowieka praw, wzbudzenie w nim lęku, wzmocnienie poczucia, że jest napiętnowany, izolowany, może stanowić rzeczywisty czynnik spustowy agresywnych i autoagresywnych reakcji obronnych.

Stygmatyzacja ma szczególne znaczenie dla kreowania obrazu samego siebie i samooceny. Niskie poczucie własnej wartości (krytyczna samoocena) zwiększa prawdopodobieństwo odrzucenia społecznego i izolacji.

Z badań CBOS przeprowadzonych w Polsce z udziałem dwóch reprezentatywnych grup liczących ponad tysiąc dorosłych osób, opracowanych przez B. Wciórkę i J. Wciórkę, opublikowanych w roku 2000 i 2008 wynika, że w świadomości społeczeństwa utrzymuje się negatywny stereotyp człowieka chorującego psychicznie.

62% przyznaje, że otoczenie społeczne określa takie osoby negatywnymi nazwami, np. świr, czubek, walnięty, porąbany, szajbus, ma nierówno pod sufitem, psychol itp. Respondenci wyraźnie rozdzielają własną, raczej pozytywną lub neutralną, postawę wobec chorych psychicznie od postawy swojego otoczenia społecznego, dostrzegają również przejawy instytucjonalnego dyskryminowania chorych psychicznie.

W sondażu z 2008 roku badani stwierdzili, że chorzy psychicznie są gorzej traktowani pod względem:

  • respektowania ich prawa do pracy - 80%,
  • prawa poszanowania godności osobistej - 68%
  • sprawiedliwego sądu – 47%
  • prawa do leczenia - 38%

Szczególną wartość w ocenie rozmiarów stygmatyzacji i dyskryminacji mają materiały zgromadzone w badaniach przeprowadzonych w ośrodku leczenia psychiatrycznego w Hiszpanii z osobami chorymi i członkami ich rodzin, przez Gonzalesa-Torresa i współpracowników. Wypowiedzi osób na temat poczucia stygmatyzacji uporządkowano w sześć kategorii wskazujących na doświadczenie napiętnowania. Były to:

  1. Oskarżenia ze strony osób bliskich i innych o lenistwo, brak silnej woli, przesadne rozczulanie się nad sobą, brak mobilizacji.
  2. Traktowanie jako osób niebezpiecznych, nieprzewidywalnych
  3. Nadopiekuńczość, infantylizacja – ograniczanie sprawczości i inicjatywy przez członków rodziny i inne osoby, motywowane troską o pacjenta.
  4. Codzienna, społeczna dyskryminacja w miejscach publicznych – restauracjach, bankach, marketach.
  5. Dyskryminacja w placówkach służby zdrowia. Zdaniem pacjentów z racji choroby psychicznej nie dowierza się im, gdy zgłaszają symptomy somatyczne, nie uzyskują też pełnej informacji od lekarzy i są wyłączani z decydowania o przebiegu kuracji.
  6. Wykluczanie możliwości rodzicielstwa.

Podsumowując liczne, bardzo przykre doświadczenia uczestników badania, naukowcy podkreślają, że izolowanie się pacjentów od otoczenia, zamknięcie się w sobie, może być podyktowane potrzebą ochrony przed przejawami odrzucenia, a nie narastaniem objawów psychopatologicznych.

Członkowie rodzin – w przeważającej liczbie matki – stygmatyzację i wykluczenie społeczne odczuwali, będąc świadkami nieprzyjaznych postaw wobec chorego, a także – obiektami dyskryminacji ich samych. Podawane były następujące zdarzenia:

  1. Spotykanie się z opiniami, w otoczeniu społecznym i w mediach, o niepoczytalności i bezwartościowości osób psychicznie chorych.
  2. Dyskryminowanie chorego jako pracownika po ujawnieniu się kolejnego rzutu choroby, nawet wtedy, gdy swoje obowiązki zawodowe do momentu kryzysu psychicznego wykonywał bez zarzutu.
  3. Wycofanie się z kontaktu z chorym przez osobę zaprzyjaźnioną, gdy dowiedziała się o jego chorobie.
  4. Zaniechanie udzielania pomocy choremu przez terapeutów i pracowników socjalnych, oświadczenie rodzinie, że stan pacjenta się nie zmienia przez dłuższy czas, więc nie ma co liczyć na poprawę.
  5. Rodzice mówili o tym, że czuli się zawstydzeni negatywnymi reakcjami otoczenia na wiadomość o chorobie ich dziecka, co powodowało, że później starali się ją ukrywać.
  6. Spotykali się również z uwagami ze strony członków rodziny i pracowników służby zdrowia, że ponoszą winę za chorobę syna czy córki. Uwaga taka, szczególnie wypowiedziana przez lekarza, była odczuwana bardzo boleśnie.

Jak widać, piętno choroby psychicznej odczuwane jest również przez członków bliskiej rodziny. Warto podkreślić, że w licznych przypadkach ciężar opieki nad przewlekle chorującym dorosłym synem lub córką spada na rodziców, a zwłaszcza matki. To one niosą brzemię choroby dziecka i odczuwają piętno przeniesione.

 

 

Twoja pomoc ma ogromne znaczenie dla:

  • dzieci z rodzin dysfunkcyjnych,
  • dzieci z autyzmem,
  • dzieci z niepełnosprawnością umysłową,
  • dzieci z niepełnosprawnością ruchową,
  • dzieci ze sprzężonymi niepełnosprawnościami

a także dorosłych

  • chorych, ubogich, wykluczonych ze społeczeństwa.

KRS: 0000224133

Darmowy Program PIT dostarcza Instytut Wsparcia Organizacji Pozarządowych w ramach projektu PITax.pl dla OPP

Stowarzyszenie na Rzecz Przeciwdziałania Zjawiskom Patologii Społecznej MIĘDZY LUDŹMI

NIP 521-333-59-80
KRS 0000224133
00-792 Warszawa
ul. Olszewska 7/9/11

 

Bank: PKO BP S.A.
Nr konta: 61 1020 1013 0000 0002 0132 6537


Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Robiąc coś dla innych

otrzymujemy bardzo wiele w zamian.


Chcemy dać naszym podopiecznym jak najwięcej normalności.

Loading ...